زیدیان یمن؛ عقاید و باورها

کشور یمن در جنوب شبه جزیره عربستان قرار دارد. این کشور از ویژگی‎های برجسته‎ای در منطقه برخوردار است.حدود چهل‎ودو درصد جمعیت این کشور را شیعیان تشکیل می‎دهند. شیعیان خود به سه گروه، زیدیه، اسماعیلیه و دوازده امامی تقسیم  

می‎شوند. زیدیان از بزرگترین گروه شیعیان یمن به‎شمار می‎روند.

کشور یمن در جنوب شبه جزیره عربستان قرار دارد. این کشور از ویژگی‎های برجسته‎ای در منطقه برخوردار است. آثار باستانی و تاریخی فراوانی در آن به چشم می‎خورد. کاخ ملکه سبا و سدمارب با قدمت بسیار زیادی در این سرزمین وجودداشته است. حدود چهل‎ودو درصد جمعیت این کشور را شیعیان تشکیل می‎دهند. شیعیان خود به سه گروه، زیدیه، اسماعیلیه و دوازده امامی تقسیم می‎شوند. زیدیان از بزرگترین گروه شیعیان یمن به‎شمار می‎روند.

زیدیه به تفکری گفته می‎شود که پیروان آن پس از شهادت امام حسین(ع) امامت علی‎بن حسین‎بن علی را نپذیرفتند و امامت فرزند ایشان "زید " را پذیرفتند. شیخ مفید در تعریف زیدیه می‎گوید: زیدیه به امامت علی، حسن، حسین و زید بن علی قایل هستند و نیز امامت هر فاطمی را که عادل و اهل علم و شجاع باشد، می‎پذیرند.

زید در سال 122 هجری قمری به خون‎خواهی شهدای کربلا، علیه حکومت وقت یعنی هشام بن عبدالملک اموی قیام کرد و سرانجام کشته شد. این در حالی است که زید خود را هیچ‎گاه امام نمی‎دانست، اما به‎دلیل عقاید خاص، پیروانش وی را امام می‎دانستند و در قیام وی نیز شرکت کردند.

تعدادی از پیروان زید در این قیام که به خون‎خواهی امام حسین انجامید، کشته شدند.

"ابن اثیر " می‎نویسد که پس از خروج زید، جماعتی از پیروان وی، نظرش را درباره ابوبکر و عمر جویا شدند که او در پاسخ گفت: "خداوند آن دو را رحمت کند، من از اهل‎بیت هستم و چیزی جز نیکی درباره آن دو نشنیدم؛ اما ما نسبت به خلافت بیش از همه سزاوارتریم. " آن جماعت پرسیدند: "پس اگر این دو ظالم نبودند، بنابراین این‎ها (امویان) نیز ظالم نیستند " که زید گفت: "امویان مانند این دو نیستند؛ این‎ها (امویان) به ما و شما و به خود ظلم می‎کنند و من شما را به کتاب خدا و سنت و بر پا داشتن سنت‎ها و از میان بردن بدعت‎ها دعوت می‎کنم. "

بنابراین به‎نظر می‎رسد زید می‎خواسته در بحبوبه جهاد ضدبنی‎امیه، مسایل اختلافی دیگر مطرح نشود و با بیان تفاوت بنی‎امیه و دو خلیفه اول قیام خود را علیه امویان توجیه کند. با توجه به این دیدگاه زید، پیروان وی اصل جواز خلافت مفضول با وجود افضل را به‎عنوان یک اساس پذیرفتند. (برگفته از "آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی " اثر رضا برنجکار.)

عقاید زیدیه که بیشتر گروه‎های زیدی هنوز هم به آن اعتقاد دارند، عبارت است از:
1- قیام علیه حاکمان ظالم در هر شرایطی واجب است؛
2- لازم نیست که امام حتما از علم غیب آگاه باشد؛
3- عصمت لازمه امامت نیست.

پس از کشته شدن زید بسیاری از پیروان وی در سراسر سرزمین‎های اسلامی قیام کردند که بیشتر این قیام‎ها سرکوب شدند.
البته برخی هم توانستند حکومت‎های قدرتمندی را تشکیل دهند که مهمترین آن‎ها حکومت زیدی‎ها در یمن است که نزدیک به هفت قرن ادامه داشت.

از سال چهارصدوچهل‎وچهار هجری قمری تا پانصدونودوچهار، حوثی‎ها وارث این حکومت هفتصد ساله بودند؛ حکومتی که بنیانگذار آن "یحیی بن حسین " در سال دویست‎وهشتادوچهار در استان صعده یمن است. یحیی در واقع رهبر فرقه‎ هادویه است.
زیدیه دارای سه فرقه اصلی است:

1- جارودیه
مؤسس این فرقه، ابوالجارود زیاد بن منذر معروف به سرحوب است. وی در آغاز از یاران امام‎محمد باقر(ع) بود، اما پس از کشته شدن زید برادر امام ‎محمدباقر از ایشان جدا شد و به قیام زید پیوست.

اعتقادات آن‎ها از این قرار است:
1- پیامبر اسلام به جانشینی و امامت علی، حسن و حسین به نام اشاره نکرده است و این موضوع را تنها در حد یک توصیف بیان داشته‎اند؛
2- امامت تنها در خاندان فاطمه(س) است و از نسل وی بیرون نمی‎رود؛
3- علی(ع) برترین مسلمانان پس از پیامبر است اما خلافت عمر و ابوبکر و عثمان را نیز باید پذیرفت چراکه علی با آن‎ها بیعت کرده بود.

2- سلیمانیه
مؤسس این فرقه سلیمان بن جرید است و اعتقادات آن‎ها به شرح زیر است:
1- علی برترین صحابه پیامبر است؛
2- صحابه در سقیفه و در انتخاب ابوبکر اشتباه کردند، اما چون این خطا از روی اجتهاد بود، گناه به‎شمار نمی‎رود. براین اساس، آن‎ها اجتهاد و قیاس را در تعیین حکم شرعی خاص تعیین جانشینی پیامبر جایز می‎دانستند؛
3- تبری از عثمان به‎دلیل اشتباهاتش در زمینه‎سازی برای سلطه امویان بر امور مسلمانان، لازم است؛
4- هرکس که باعلی جنگ کرده است کافر است (منظور طلحه؛ عایشه و زبیر)؛
5- تقیه در هیچ حالتی جایز نیست؛
6- لازم نیست که امام از نسل حضرت فاطمه باشد بلکه عدالت و شجاعت و توانایی وی و قیام به شمشیر کافی است.

3- صالحیه
مؤسس این فرقه حسین بن صالح است و اعتقادات آن‎ها نیز بدین شرح آمده:
1- علی برترین صحابه است؛
2- علی برای امامت بر دیگران اولویت دارد.
این سه فرقیه (جارودیه، سلیمانیه، صالحیه) از گروه‎های اصلی مذهب زیدیه به‎شمار می‎روند.
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، زیدیه توانست حکومت در یمن را در دست گیرد و در سال 1964 در برابر ناسیونالیسم افراطی عربی شکست خورد. بدرالدین حوثی رهبر این گروه از جایگاه ویژه‎ای در بین یمنی‎ها برخوردار بود. وی دارای سه فرزند به نام حسین بدرالدین الحوثی، یحیی بدرالدین الحوثی و عبدالملک بدرالدین الحوثی است.

حسین بدرالدین حوثی در حقیقت بنیانگذار جنبش الحوثی است که در تاریخ هشتم سپتامبر 2004 به‎دست نیروهای دولتی یمن کشته شد و اکنون برادر وی پسر کوچک شیخ بدرالدین رهبری این جنبش را بر عهده دارد و تاکنون چندین جنگ را علیه دولت مرکزی یمن رهبری کرده است.

شعارهای مخالفت با آمریکا و اسراییل که در میان این گروه رواج یافت به مخالفت جدی آمریکایی‎ها با آن‎ها انجامید. از سوی دیگر، این شعارها به توجیه دولت یمن برای متهم کردن جمهوری اسلامی ایران به دخالت در امور داخلی یمن تبدیل شد.
براساس باور گروه‎های مختلف زیدی می‎توان گفت که تفکر زیدیه در برخی اصول مبنایی بر پایه واقع‎گرایی استوار است نه حق‎گرایی. آن‎ها با آن‎که امامت علی‎بن ابی‎طالب را حق می‎دانند اما نتیجه سقیفه را به‎عنوان یک امر واقع پذیرفته‎اند

نویسنده:مرتضی امیری
منبع: پنجره