آیا وقتی امام زمان(ع) قیام کنند مردمان بسیاری را می‌کشند؟

آیا این سخن که می‌گویند: وقتی امام زمان(ع) قیام کنند مردمان بسیاری را می‌کشند به گونه‌ای که سیل خون در زمین به‌راه می‌افتد و حتی انسان‌های به دنیا آمده از نسل قاتلان امام حسین(ع) را هم به عنوان انتقام خون آن حضرت به قتل می‌رساند حقیقت دارد؟

آیا این سخن که می‌گویند: وقتی امام زمان(ع) قیام کنند مردمان بسیاری را می‌کشند به گونه‌ای که سیل خون در زمین به‌راه می‌افتد و حتی انسان‌های به دنیا آمده از نسل قاتلان امام حسین(ع) را هم به عنوان انتقام خون آن حضرت به قتل می‌رساند حقیقت دارد؟

در پاسخ این پرسش باید گفت:
در متون اصیل اسلامی و روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمة اطهار(ع) مطالب بسیاری در زمینة وقایع ظهور و دست‌آوردهای حکومتی منجی عالم بشریت وارد شده است که در کل به دو بخش قابل تقسیم‌اند:

الف) مطالب کلی امامت
در فرهنگ اهل بیت(ع) امامت عبارت از خلافت و جانشینی پیامبر(ص) در نگهداری دین و حفظ حوزه مسلمین است و امام کسی است که از طرف خدا و رسول خدا برای رهبری و راهنمایی مردم در تمام امور دینی و دنیوی تعیین شده است. با توجه به مسئولیت‌هایی که امام دارد هم از علم امامت برخوردار است و هم از گناه و اشتباه مصون است.

چنین شخصیتی نمی‌تواند نسبت به مردم سخت‌گیر، خشن، بی‌رحم و ... باشد بلکه همان‌گونه که حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در توصیف امام می‌فرمایند:
... انیس و دوست مردم است و همانند پدری دل ‌سوز و برادر مهربان و مادر پرعاطفه نسبت به فرزند کوچکش به آنها مهر می‌ورزد. امام به منزلة یک پناه‌گاه امن مردم در هنگام وقوع پیش‌‌آمدهای ناگوار است... .2

امام واسطة فیض خداوند است که به برکت وجود او برکات الهی شامل حال مردم می‌شود. زمین به برکت وجود آنها نعمت‌های الهی نظیر روییدنی‌ها و میوه‌ها و محصولاتش را در اختیار جهانیان قرار می‌دهد و آسمان، باران و سایر روزی‌ها را بر آنها نازل می‌کند3 و اگر لحظه‌ای وجود امام از نظام آفرینش حذف شود زمین اهل خود را هلاک می‌سازد.4 چگونه متصور است که چنین انسان‌هایی که مظهر کامل اسم رحمان و رحیم خداوند متعال محسوب می‌شوند و مسئولیت دارند که بشریت را به سرچشمة رستگاری با حکمت و موعظه حسنه و احسان و صحبت و ملاطفت برسانند افرادی جنگ‌افروز و خشونت‌طلب باشند؟

ب) دست‌آوردهای قیام امام عصر(عج)
از مجموعة روایات مربوط به زمان ظهور امام زمان(ع) چنین برمی‌آید که آن حضرت در شرایطی ظهور می‌کنند که انسان‌ها از جور و ستم حکومت‌های ظالم و مکاتب دروغین مدعی نجات بخشی بشریّت به تنگ آمده و در نتیجة به بی‌راهه رفتن‌ها جامعة جهانی دچار انواع بلاهای اجتماعی شده‌اند. که از آن جمله می‌توان به وقوع جنگ‌های خانمان‌سوز، ظلم و ستم، فساد اخلاقی و عقیدتی و ناامنی  اشاره کرد.

بحران‌ها و آشوب‌های مختلف اجتماعی، در مجموع شرایطی را فراهم می‌کنند که وقتی حضرت به اذن پروردگار عالم ظهور کنند و مردم را به سوی خود فرا می‌خوانند در کمترین زمان ممکن از سرتاسر عالم انسان‌های عدالت‌خواه و تشنة امنیّت و آسایش خود را به نزد آن حضرت می‌رسانند و لحظه به لحظه بر تعداد یاران وی افزوده می‌شود تا به آنجا که در کمتر از یک سال به کمک خود مردم، حکومت عدل جهانی در سراسر کره زمین استقرار پیدا می‌کند و بساط ستم و ظلم و تعدی برچیده می‌شود و بشریت به آرزوی دیرینة خود که همانا صلح و امنیّت و آسایش کامل است دست می‌یابد. پرواضح است که این کار به راحتی هم انجام نمی‌گیرد چه بسیار افرادی که منافع نامشروع خود را در خطر دیده و به مخالفت با آن حضرت برمی‌خیزند و در صدد جنگ برمی‌آیند که امام مهدی(ع) همانند همة اولیای الهی با شیوه‌های مختلف آنها را به راه راست فراخوانده از وارد شدن به جنگ برحذر می‌دارد و چنانکه در فرمودة امام صادق(ع) آمده است:

آن حضرت آنان را با کلامی حکیمانه دعوت به پذیرش حق می‌کند و با زیباترین و شیرین‌ترین سخنان آنها را موعظه می‌کند که بسیاری از آنها توجه کرده به حقّ گردن می‌نهند و دست از مخالفت و ستمگری و تعدی برمی‌دارند...5

با این همه افرادی هم پیدا می‌شوند که همچنان عناد ورزیده و بر موضع ظالمانة خود پافشاری می‌کنند؛ حضرت مجبور می‌شوند که در مقابل آنها به شیوه‌های قهرآمیز متوسل شوند. در اشاره به این حقیقت، در روایات می‌خوانیم که آن حضرت از ظالمان و ستم‌پیشگان انتقام می‌گیرد6 تا جور و ستم را از ریشه برکند؛ شوکت و عظمت پوشالی سرکشان را درهم ‌شکند؛ کاخ شرک و نفاق را ویران سازد و شاخه‌های گمراهی و شقاوت و فسق و فجور را قطع کند... .7

اینجاست که مسئلة انتقام خون به ناحق ریخته  شدة مظلومان عالم از آدم(ع) تا آخرالزمان مطرح می‌شود چنانکه در بخشی از دعای ندبه در اشاره به این واقعیت می‌خوانیم:
کجاست آن‌که انتقام خون انبیاء و فرزندان انبیاء را می‌گیرد و خون کشتة در کربلا را باز می‌ستاند... .8

از مشاهدة این قبیل تعابیر برخی به این اشتباه دچار شده‌اند که آن حضرت چگونه از کسانی که در زمان شهادت امام حسین(ع) حضور نداشتند انتقام خواهد گرفت، مگر می‌توان فرزندان را به جرم گناهان پدرانشان به قتل رساند؟ برخی از روایات به این قبیل توهمات پاسخ داده‌اند. از جمله، در روایتی که از امام رضا(ع) نقل شده، وقتی از آن حضرت سؤال می‌شود: دربارة این سخن از امام صادق(ع) که فرمودند: «هنگامی که قائم ما قیام کند نسل کشندگان امام حسین(ع) را به کیفر جنایت پدرانشان به قتل می‌رساند» چه می‌فرمایید؟

ایشان(ع) فرمودند: «بلی، چنین روایتی حق است.»

آنان پرسیدند: این کار چگونه با مضمون آیه‌ای که می‌فرماید: «هیچ کس بار گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد.»9 جور در می‌آید؟ امام(ع) فرمودند:

سخن خداوند متعال کاملاً صحیح است، اما بحث در این است که ایشان آن دسته از فرزندان قاتلان امام حسین(ع) را به قتل می‌رساند که آنها به آن جنایت هولناک پدرانشان دل خوش می‌دارند و حتی به آن افتخار می‌کنند. و هرکس که به بدکاری رضایت دهد، همانند انجام دهندة آن است. از این رو اگر مردی در مشرق به ناحقّ کشته شود و دیگری در مغرب بر آن رضایت دهد در پیشگاه خداوند شریک قتل آن بی‌گناه محسوب می‌شود و قائم آل محمّد(ع) هم وقتی که قیام می‌کند آنان را به خاطر رضایتشان به جنایات پدرانشان و افتخار و مباهاتشان به آن جنایت، کیفر می‌کند.10

نتیجه آن‌که امام زمان(ع) پس از ظهور، هرگز، خود آغاز کنندة جنگی نخواهد بود و آن جنگ و خونریزی عظیمی که از آن سخن به میان می‌آید قبل از ظهور به‌دست سران حکومت‌های ظالم و استکباری به بشریت تحمیل خواهد شد و آن‌گاه که آن حضرت در نتیجة عناد اهل باطل مجبور به مبارزه قهرآمیز با آنها می‌شود، ابتدا با حکمت و موعظه نیکو  آنان را به پذیرش حق دعوت کرده و از مقابله با خود برحذر می‌دارد و در آن مرحله نیز تنها با طغیان‌گران و سرکشان عنود به جنگ خواهد پرداخت تا دست از عناد بردارند و از هرگونه تعدی و ستم به دیگران خودداری کنند و این همان روشی است که همة انبیای الهی آن‌را به کار بسته‌اند بدون اینکه کوچک‌ترین صدمه‌ای به انسان‌های بی‌گناه و مستضعف وارد شود.

به بیان دیگر آن حضرت در حقیقت در راستای دفاع از حق و حقوق توده‌های مردم و برای رهایی آنها از ستم ستمگران به جنگ اقدام می‌کنند؛ لذا وقتی سؤال می‌شود که امام زمان(ع) پس از ظهور چگونه عمل خواهد کرد؟ در روایتی آمده است که: به سیره و روش جد بزرگوارش رسول اکرم(ص) عمل خواهد کرد.


پی‌نوشت‌ها:
1. و ما أرسلناک إلاّ رحمة للعالمین، سورة انبیاء(21)، آیة 107.
2. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 1، ص 200.
3. همان، ج 4، ص 577 .
4. طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص 9 .
5. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج 53، ص 11.
6. موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، ج 1، ص 49.
7. فیومی اصفهانی، جواد، صحیفة المهدی، ص 139 و دعای ندبه و ... .
8. همان، ص 140.
9. سورة فاطر(35)، آیة 18.
10. مجلسی، محمدباقر، همان، ح 45، ص 295 و بحرانی، سیدهاشم، تفسیر برهان، ج 2، ص 418. شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین، عیون اخبار الرضا(ع)، ج 1، ص 273.