در انتظار یار

کتابشناسى زیارت عاشورا

نویسنده: ناصرالدین انصارى قمى

زیارت عاشورا ارزنده ترین زیارت امام حسین(علیه السّلام) است که از گاهِ صدور آن (دوران امامت امام باقر ـ علیه السلام ـ) تاکنون, مورد توجه شیعیان و ارادتمندان ساحت قدس حسینى بوده و در طول تاریخ, همواره ذکر آن بر لبان ایشان مترنّم بوده است.

عنایت عالمان و دانشمندان به این زیارت باعث شد که ده ها ترجمه و شرح عربى و فارسى بر آن نگاشته شود, یا درباره سند آن و آداب خواندنش پژوهشهایى انجام گیرد, که این مقاله عهده دار معرفى آنهاست. نخست کتاب هاى چاپى عربى و فارسى و سپس کتب خطى عربى و فارسى معرفى شده اند و تا حد امکان از نسخه هاى خطى آنها در کتاب خانه هاى مختلف نشانى داده شده است.
گفتنى است ترجمه هاى این زیارت در این کتاب شناسى معرفى نشده اند.

الف . کتاب هاى چاپى عربى

1 . ذخیرة العباد لیوم المعاد

از مؤلفى ناشناخته,
شیخ نصراللّه شبسترى در اللؤلؤ النضید مى نویسد: این کتاب به چاپ رسیده است.
اللؤلؤ النضید, ص 38; الذریعة, ج 10, ص 16.

2 . رساله (شرح تابعت) در زیارت عاشورا

سید میرمحمدباقر حسینى استرآبادى میرداماد(م 1041ق),
این رساله در شرح کلمه (تابعت) در زیارت عاشورا و اثبات صحیح بودن (تایعت) است.
این نوشتار در شفاء الصدور, ج 2, ص 339, با نقدى بر آن, ذکر شده است.
الذریعة, ج 13, ص 132.

3 . رسالة فى زیارة العاشوراء و کیفیتها

سید محمدباقر اصفهانى (حجةالاسلام شفتى) (1160 ـ 1240ق),
این رساله در شفاء الصدور, ج 1, ص 73 به چاپ رسیده است.
الذریعة, ج 12, ص 79.

4 . رسالة فى کیفیة زیارة العاشوراء

ملامحمد بن محمد اشرفى مازندرانى (م 1315ق),
این رساله, در انتهاى کتاب شعائر الاسلام من الحلال و الحرام به چاپ رسیده است.
شفاء الصدور, ج 2, ص 430.

5 . زیارة عاشورا و آثارها العجیبة

سیدعلى موحد ابطحى اصفهانى, بیروت: مؤسسة الغدیر, 1420 ق, 1999م, 65 ص, وزیرى.

6 . شرح زیارة عاشورا

میرزا ابوالمعالى کلباسى اصفهانى (م 1315ق),
این کتاب, شرح بعضى از جمله هاى زیارت عاشورا و احکام حرم امام حسین (ع) و حدود حایر و احکام تربت امام حسین است.
تهران: بى نا, 1309ق و 1313ق.
الذریعة, ج 13, ص 308.

7 . شرح زیارة العاشوراء

مرحوم ملاحبیب اللّه کاشانى (1262 ـ 1340ق),
تحقیق: نزار الحسن,
قم: دارالانصار, 1381ش, 118ص, وزیرى.

8 . اللؤلؤ النضید فى شرح زیارة مولینا أبى عبداللّه الشهید

حاج شیخ نصراللّه شبسترى تبریزى (1333ش ـ ),
قم: انتشارات امام مهدى, چاپ دوم, 1365 ش, 258 ص,جیبى.

ب . کتاب هاى چاپى فارسى

1 . آثار و برکات زیارت عاشورا

عباس عزیزى
قم: انتشارات سلسله, 1378 ش, 64 ص, رقعى.

2 . بررسى اسناد زیارت عاشورا

جعفر سبحانى,
این نوشتار در مجموعه مقالات ایشان به نام سیماى فرزانگان, ج 2, ص 495ـ 506 مندرج است.

3 . پرتویى از زیارت عاشورا

سیدمحمود حسینى (سیاهپوش),
تهران: نشر ابجد, 1357 ش,30 ص, رقعى.

4 . تحلیلى از حماسه سیاسى, تاریخى زیارت عاشورا

محمدرسول دریایى,
تهران: انتشارات جعفرى و اسلامى, 1371 ش, 556 ص, وزیرى.
مؤلف محترم کتاب, در 40 فصل, به شرح مفصّل فقرات و جملات زیارت عاشورا از دیدگاه تاریخى پرداخته و آن را با احادیث و اشعار فراوان و نقل اقوال نویسندگان اهل سنت درآمیخته است. برخى از عناوین آن عبارت اند از: ارزش و آثار زیارت عاشورا, حسین فرزند رسول خدا, ثار چیست؟ على (ع) (48 ـ 73), گریه بر مصائب امام حسین(83 ـ 90), ریشه هاى قیام امام حسین(102 ـ 128), انتقام و خونخواهى (169 ـ 174), امام حسن (ع)(186 ـ 198), فاطمه زهرا(س) (199 ـ 208), ابوسفیان و معاویه و یزید (264 ـ 275), زینب (س) و امام سجاد(ع) (ص377 ـ 390), بطلان خلافت خلفاى ثلاثه (405 ـ 407), بنى امیه و بنى عباس و مفاسد آنها(470 ـ 480), یزید(485 ـ 500), اصحاب امام حسین(524 ـ 528), شهداى اصحاب و بنى هاشم(529 ـ 552).

5 . الدّر المنصور فى شرح زیارة العاشور

میرزا احمد بن عبدالرحیم, معروف به میرزا آقا تبریزى,
تبریز: 1380ق, 252 ص, رقعى.

6 . الدرة البیضاء فى شرح زیارة العاشورا

حاج سید عزیزاللّه امامت کاشانى,
کاشان: مجمع متوسلین به آل محمد, 1378 ش, 559ص, وزیرى.
این رساله (350 ص) به همراه رساله فضائل اهل بیت و ثواب زیارت سیدالشهدا و رساله اى درباره امامزادگان معتبر, و رجال مدفون در کاشان (200 ص) به چاپ رسیده است.

7 . درس هایى از زیارت عاشورا

جواد محدثى,
تهران: دارالحدیث, 1378 ش, 73 ص, رقعى.
این کتاب به زبان اردو ترجمه و منتشر شده است.

8 . زیارت در پرتو ولایت (شرح زیارت عاشورا)

زهره صفاتى,
قم: مجمع علوم دینى حضرت ولى عصر, 195 ص, رقعى.

9 . زیارت عاشووا

تنظیم: سیدرضا موسى کاظم نائینى,
قم: دارالنشر اسلام, 1378ش, 56ص, جیبى.
در ابتداى آن از سند, ثواب,ویژگى ها, آثار و داستان هایى درباره زیارت عاشورا ذکر شده است.

10 . زیارت عاشورا

غلامرضا ناقلى,
مشهد: بنیاد مستضعفان خراسان, 1364 ش, 98 ص.

11 . زیارت عاشورا و آثار معجز آساى آن

على اکبر مهدى پور,
قم: انتشارات رسالت, 1375 ش, 49 ص, جیبى.
در این رساله از زیارت امام حسین(ع) و آثار آن, ایام زیارتى, زیارت عاشورا و ثواب آن, مداومت بر آن و آثار شگفت آن و ده داستان, اسناد و منابع زیارت عاشورا, چند نکته پیرامون زیارت عاشورا و آداب زیارت عاشورا بحث شده است.

12 . زیارت عاشورا و آثار شگفت

سیدعلى موحد ابطحى اصفهانى,
قم: مؤلف, 1415ق, 100 ص, جیبى.
این کتاب, به عربى, اردو, فرانسه و روسى ترجمه شده است.

13 . زیارت عاشورا و آثار معجزه آساى آن

ناصر رستمى لا هیجى,
قم: مجمع ذخائر اسلامى, 1370ش, 359 ص, رقعى.

14 . شرح زیارت عاشورا

مرحوم حاج سیداحمد میرخانى تهرانى (1330ق ـ 1414ق),
تهران: مکتب ولى عصر و مؤسسه فرهنگى نشر سُها, 1374 ش, 970 ص, وزیرى (به خط فریبا مقصودى کرمانشاهى).
این کتاب, در 51 مجلس به سامان رسیده و به شرح مفصل زیارت از دیدگاه کلامى, تاریخى, حدیثى و ادبى پرداخته است. برخى از عناوین آن عبارت اند از: اسناد و منابع زیارت عاشورا(29 ـ 54), کیفیت زیارت عاشورا(55 ـ 66), تاریخچه سلام و معنى آن(67 ـ 88), شرح لفظ اباعبداللّه و علّت آن(89 ـ 116), حسنین (ص) اولاد پیغمبرند و ماجراى مباهله با نصاراى نجران (117 ـ 138), قتل عام سادات علوى و سختى هاى آنان (139 ـ 158), شرح لفظ أمیرالمؤمنین و مقامات, وصایت, شرافت حسب و نسب على (ع)(159 ـ 215), ایمان ابوطالب و زندگى آن حضرت (215 ـ 238), على (ع) در جمیع صفات شریک و مماثل پیغمبر خدا بود (239 ـ 263), فاطمه زهرا(س) (265 ـ 298), ثاراللّه (299 ـ 319), شرح ارواح (339 ـ 357), ثواب و فضیلت زیارت امام حسین (علیه السّلام) (359 ـ 380), عظمت مصیبت امام حسین (ع) (381 ـ 398), اثبات شعور براى موجودات عالم و مصیبت اهل آسمان ها (399 ـ 418), گریه موجودات عالم و اهل آسمان ها و زمین بر امام حسین(419 ـ 448), تأسیس ظلم بر اهل بیت (ع) و دفع آنان از مقامشان (461 ـ 499), آل زیاد و آل مروان و بنى امیه و شرح حال خلفاى بنى امیه و شجره طیب و شجره خبیث
(519 ـ 592), نسب بنى امیه و تشکیل حکومت بنى امیه (593 ـ 615), ابن زیاد و ابن سعد و شمر(617 ـ 6509), عزادارى بر حضرت سیدالشهدا(659 ـ 669), کرامت مقام حضرت و خصوصیات او (671 ـ 694), تربت امام حسین (695 ـ 716), ولیّ خون سیدالشهدا(717 ـ 732), تولاّ و تبرّا(771 ـ 785) معناى مقام محمود (807 ـ 814), تبرک و روزه گرفتن بنى امیه در روز عاشورا(839 ـ 845), شرح حال ابوسفیان, معاویه, یزید, آل زیاد و آل مروان (855 ـ 883), ثواب لعن بر قاتلان
حسین (علیه السّلام) (885 ـ 892), شرح حال على اکبر (893 ـ 904), ترجمه زیارت عاشورا(904 ـ 920), فهارس اعلام, کتب, مکان ها و مذاهب (930 ـ 970). در لابه لاى صفحات کتاب, نمونه هایى خوش از خطوط نسخ, ثلث و نستعلیق اساتید بزرگ خط (آیت اللّه سیدمرتضى نجومى, استاد سیدحسین میرخانى, استاد غلامحسین امیرخانى) درباره امام حسین (ع) نیز نمایانده شده است.

15 . شرح زیارت عاشورا

مولا عبدالرسول نورى فیروزکوهى (م بعد 1320ق),
این کتاب, همراه با چند رساله دیگر از مؤلف به سال 1321ق, در تهران به چاپ رسیده است.
الذریعة, ج 13, ص 308; گنجینه دانشمندان, ج 6, ص 125.

16 . شرح و ترجمه زیارت عاشورا

حسن شمس گیلانى,
تهران: 1369ش, 147 ص, رقعى.

17 . شرح یک حماسه (نگاهى کوتاه به زیارت عاشورا)

سیدمهدى حسینى زاده,
تهران: مرکز آفرینش هاى ادبى هنرى بنیاد قرآن, 1381 ش, 140 ص, خشتى.

18 . شفاء الصدور فى شرح زیارة العاشور

حاج میرزا ابوالفضل تهران کلانتر (1273 ـ 1316 ق), تحقیق و تکمله: سیدعلى موحد ابطحى اصفهانى,
قم: چاپ سیدالشهدا, 1368ش, 2 ج, 440 « 415ص, وزیرى.
مؤلف, این شرح را ـ که گسترده ترین و پرفایده ترین شرح زیارت عاشوراست ـ در عصر روز عاشوراى 1309ق, در سامرا به پایان رسانیده و مورد تأیید و تمجید مرحوم آیت اللّه العظمى میرزاى شیرازى نیز قرار گرفته است. این کتاب, بارها در بمبئى, تهران و قم به چاپ رسیده و مورد اعتنا و اعتماد محدثان و مورّخانى مانند:
حاج میرزا محمد ارباب قمى در اربعین الحسینیةو حاج شیخ عباس قمى در منتهى الآمال هم قرار گرفته است.
برخى از عناوین جلد اول آن عبارت اند از:
شرح سند و متن زیارت عاشورا(30 ـ 42), شرح حال راویان زیارت و اعتبار آن (64 ـ 73), کیفیت خواندن آن (79 ـ 100), فوائد دوازده گانه گوناگون درباره قرائت, اختلاف نُسخ, لفظ عاشورا, حدیث قدسى بودن آن, آثار و برکات زیارت عاشورا(101 ـ 125), سلام (128 ـ 138), اباعبداللّه(139 ـ 147), امام حسین, فرزند پیامبر است(147 ـ 167), اختصاص لقب أمیرالمؤمنین به على (ع) (168 ـ 195), سیدالوصیین (197 ـ 209), فاطمة الزهراء(209 ـ 225), عدد شهداى کربلا و نام آنها (241 ـ 253), بزرگى مصیبت امام حسین (258 ـ 267), تأسیس پایه هاى ظلم بر اهل بیت (269 ـ 288), نقد عدالت صحابه (288 ـ 293), تولا و تبرّا (305), دشمنان اهل بیت, کافر هستند(309), زیاد بن ابیه (311 ـ 318), آل مروان(319ـ 328), بنى امیه (329ـ 368), ابن زیاد (368 ـ 370), عمر بن سعد(370 ـ 404), سایر امتیازات( 405 ـ 409), حدّ حایر حسینى(411 ـ 417).
برخى از عناوین جلد دوم نیز عبارت اند از:
خونخواهى حضرت سیدالشهدا(3 ـ 6), تفسیر و فایده صلوات(8 ـ 16), نهى از صلوات مقطوع(16 ـ 18), عامه پیروى از بنى امیه مى کنند (17 ـ 239), آل محمد, چه کسانى هستند(24 ـ 26), عوالم سه گانه (26 ـ 28), ناصبى کیست؟ (33 ـ 36), امامت و ولایت و ارکان آن(39 ـ 45), معرفت و مراتب ائمه(48 ـ 52), مقام محمود(55 ـ 60), امام مهدى(71 ـ 79), مصیبت امام حسین (95 ـ 127), ولایت اهل بیت (132 ـ 142) بنى امیه به روز عاشورا تبرک مى جویند(143 ـ 170), هند مادر معاویه و آکلة الاکباد (172 ـ 178), ابوسفیان (187 ـ 193), معاویه (193 ـ 219), یزید (220 ـ 242), منع غزالى از لعن بر یزید و نقد بر او (237 ـ 248), احوال غزالى (250 ـ 254), عامه, عدالت را شرط خلافت نمى دانند و تحقیق در آن (257ـ258), دوازده خلیفه پس از پیامبر (259 ـ 261), اعتقاد عامه در دوازده خلیفه پس از پیغمبر(262 ـ 268), بنى امیه, عاشورا را روز خوشحالى قرار دادند(269 ـ 280), عزادارى شیعیان و احکام و شعائر آن (280 ـ 304), مذمت دروغ و غنا در مراثى (304 ـ 307), شرح دعاى لعن و سلام (309 ـ 312), اولین ظالم بر اهل بیت (316 ـ 324), رساله خوارزمى در مظالم بنى امیه و بن
یى عباس بر اهل بیت (325 ـ 337), على اکبر (345 ـ 355), فرزندان دیگر امام حسین (355 ـ 359), اصحاب امام حسین و عظمت آنان(360 ـ 363), اولین و دومین و سومین و چهارمین ظالم (366 ـ 378), چند آیه و تأویل آنها به اهل بیت و دشمنان آنان (381ـ384), فرق بین حمد و شکر (386 ـ 387), رضایت اولیاى خدا به قضاى الهى (387ـ391), شرح دعاى صفوان (395 ـ 416).
مؤلف بزرگوار, این کتاب را سرشار از فواید گوناگون کلامى, تفسیرى, حدیثى, تاریخى, لغوى, ادبى, فقهى و رجالى ساخته و با نهایت دقّت و ژرف نگرى مطالب را پیگیرى کرده و مدّعاى خویش را به اثبات مى رساند.
او در این کتاب, به بحث با اساتید فن برخاسته و بسیارى از خطاهاى ایشان را روشن مى سازد. در این کتاب, یکایک کلمات زیارت عاشورا مورد بررسى قرار گرفته و با استفاده از صدها کتاب شیعه و سنى, مطالب زیارت شرح شده است.
بدون شک, این کتاب بهترین و کامل ترین شرح زیارت عاشوراست و گواه روشنى بر اوج علمى مؤلف و تبحرّش در تمام علوم عقلى و نقلى اسلامى است.
محقق محترم نیز در حدّ توان خویش, به پاورقى و تکمیل مطالب آن پرداخته و در خاتمه آن, کتابشناسى زیارت عاشورا(418 ـ 434) را گردآورده است.

19 . شور عاشوائیان

(ترجمه منظوم زیارت عاشورا)
سروده: عبدالحسین اشعرى قمى,
قم: مرکز فرهنگى انصار المهدى, 1378ش, 30ص جیبى.

20 . کنز مخفى

شیخ عبدالنبى نجفى عراقى (اراکى) (1308 ـ 1387 ق),
چاپ تهران: 1371ق, به اهتمام یوسف بوعلى احسایى, 120 ص, وزیرى.
این کتاب, درباره آداب و کیفیت زیارت عاشوراست.
21 . المصباح والنور در شرح زیارت عاشورا
میرزا محمد توتونچى تبریزى(م1398ق), چاپ تبریز, 1392ق, 87 ص, رقعى.
22 . نور على نور فى آداب زیارة العاشور
میرزا حبیب اللّه بن شیرمحمد همدانى,
بمبئى: 1320 ق, 242 ص, رقعى.
الذریعة, ج 24, ص 371; فهرست کتاب هاى چاپى فارسى, ج 5, ص 5335.

ج . کتاب هاى خطى عربى

1 . تحقیق فى زیارة العاشوراء

حسن بن ابراهیم حسینى ساوجى (ق 13),
نسخه خطى آن (کتابت: 1286 ق) در کتاب خانه مسجد اعظم قم موجود است.
مجله پیام حوزه, ش 31, ص 108.

2 . تذکرة الزائرین

سید ابو محمد حسن بن محمد طباطبایى ساروى (م ح 1351 ق),
این کتاب, شرح مختصر زیارت عاشورا بوده و نسخه خطى آن به شماره 7 / 4373 در کتاب خانه مجلس شوراى اسلامى موجود است. مؤلف, پس از این, شرح مفصّل زیارت را به نام صداق الحور نگاشته است.
فهرست کتاب خانه مجلس, ج 12, ص 83.

3 . جنّة السرور فى تحقیق کیفیة زیارة العاشور

شیخ على شریعتمدار استرآبادى تهرانى (م 1315 ق),
نسخه اصل آن در مجموعه شماره 3090 کتاب خانه آیت اللّه مرعشى موجود است (از ص 115 تا 156).
الذریعة, ج 5, ص 158; فهرست کتاب خانه مرعشى, ج 8, ص 314 ـ 315.
مؤلف, این کتاب را خودش به نام نتایج المأثور ترجمه کرده است.

4 . رسالة فى روایة زیارة عاشورا

سید نصراللّه بن حسن حسینى,
نسخه خطى آن (مورَّخ:1237ق) به شماره 3 / 2527 در کتاب خانه مسجد سپهسالار (شهید مطهرى) موجود است.

5 . الدرة الحمراء فى شرح کیفیة زیارة العاشوراء

شیخ محمد شهداوى بن ابى الحسن نایینى مصاحبى(1م1278ق),
تاریخ تألیف: 1269 ق,
نسخه خطى آن در مجموعه شماره 697 (در 44 صفحه جیبى) کتاب خانه سید احمد صفایى خوانسارى (اهدایى مقام معظم رهبرى به کتاب خانه آستان قدس رضوى) موجود است.
فهرست کتاب خانه, ص 286. مکارم الآثار, ج6, ص2231 .

6 . رسالة فى زیارة عاشوراء

سید محمد على بن میرزا محمدحسین شهرستانى حایرى,
الذریعة, ج 12, ص 80.

7 . رسالة فى زیارة عاشوراء

میرزا محمدحسن بن محمدباقر هزار جریبى(1239 ـ 1300ق).

8 . رساله فى آداب زیارة العاشور

شیخ محمدباقر اصطهباناتى (م 1326 ق).
نسخه خطى آن به شماره 9 / 4373 در کتاب خانه مجلس شوراى اسلامى موجود است.

9 . رسالة فى زیارة عاشوراء

ملامحمدجعفر شریعتمدار استرآبادى تهرانى (1197 ـ 1263ق),
نسخه اى از آن نزد شیخ مهدى شرف الدین در شوشتر بوده و شاید, نسخه شماره 2527 کتاب خانه مسجد سپهسالار (شهید مطهرى), همین کتاب باشد.
الذریعة, ج 12, ص 79.

10 . رسالة فى زیارة عاشوراء

شیخ نصراللّه شبسترى مى نویسد: برخى از علماى ساکن مشهد مقدس, تألیفى در شرح زیارت عاشورا نگاشته است.
اللؤلؤ النضید, ص 38

11 . زیارة الحسین (ع) یوم عاشوراء

نسخه خطى شماره 9028 کتاب خانه برلین.
نسخه خطى آن به شماره 4568 در کتاب خانه آیت اللّه مرعشى موجود است.
فهرست کتاب خانه مرعشى, ج 12, ص 143.

12 . شرح زیارت عاشورا

شیخ مفید بن محمد نبى شیرازى بحرانى (1251ق ـ 1325ق),
این کتاب, شرح مزجى بسیار مفصلى است که به موضوعات ادبى, تاریخى و اعتقادى بحث مى پردازد و در آغاز هم مقدمه اى درباره فضیلت زیارت امام حسین و معناى عاشورا آورده و در اوایل ماه رمضان 1303 ق, به تألیف آن پرداخته و روز سوم ذى قعده همان سال, از آن فراغت جُسته است.
نسخه اى از آن به شماره 375 در کتاب خانه آیت اللّه مرعشى موجود است.
فهرست کتاب خانه مرعشى, ج 1, ص 393.

13 . شرح زیارة عاشوراء

حاج میرزا حسن حایرى شیرازى
المسلسلات فى الاجازات, ج 2, ص 263.

14 . شرح زیارة عاشوراء

میرزا فتاح بن محمد على خیابانى تبریزى (م 1372ق).
معجم اعلام الشیعة, ج 1, ص 343

15 . شرح زیارت عاشوراء

علامه سید اسداللّه فرزند حجةالاسلام سیدمحمد باقر شفتى اصفهانى (م 1290ق).
الذریعة, ج 13, ص 307.

16 . شرح زیارة عاشوراء

سید محمد على مازندرانى اصفهانى,
تراجم الرجال, ج3, ص326 .

17 . شرح زیارة عاشوراء

سیدحسین فرزند سیدابوالقاسم جعفر خوانسارى (م 1191ق).
الذریعة, ج 13, ص 307.

18 . شرح زیارة عاشوراء

حاج میرزا حسن حایرى شیرازى
المسلسلات فى الاجازات, ج2, ص 263 .

19 . شرح زیارة عاشورا

مؤلف: نامعلوم,
نسخه خطى آن به شماره 1 / 10184 در کتاب خانه غرب (همدان) (مدرسه آخوند ملاعلى همدانى) موجود است.
فهرست کتاب خانه غرب, ص 441.

20 . شرح زیارت عاشورا

مؤلف: ناشناخته,
نسخه خطى آن به شماره 13 / 10836 در کتاب خانه غرب (همدان) موجود است.
فهرست کتاب خانه غرب, ص 452.

21 . صداق الحور فى شرح زیارة العاشور

سید ابو محمد حسن بن محمد طباطبایى ساروى مازندرانى (م ح 1351ق),
این کتاب, شرحى مفصّل بر زیارت عاشورا بوده و تا جمله (علیکم منّى جمیعاً
سلام اللّه) را دربر دارد. نسخه خطى آن در مجموعه شماره 43738(رساله هفتم مجموعه) در کتاب خانه مجلس شوراى اسلامى موجود است.
فهرست کتاب خانه مجلس, ج 12, ص 83 ـ 84 .

22 . الصرخة المهدویة

سیدمهدى غریفى بحرانى (م 1334 ق),
این کتاب, شرح زیارت عاشورا و کیفیت خواندن آن, با خاتمه اى در بحث امامت است و خود مؤلف, آن را تلخیص نموده است.
الذریعة, ج 15, ص 39.

23 . الضیائیة

احتمالاً از: میرزا هدایة اللّه بن میرزا رضا گلپایگانى (م ح 1330ق),
در این کتاب ـ که مؤلف به نام فرزندش شیخ ضیاءالدین نگاشته ـ به تفصیل از سند زیارت عاشورا و چگونگى خواندن و ثواب آن و فضایل حضرت سیدالشهدا و تاریخ حرم حسینى بحث شده است.
الذریعة, ج 15, ص 132.

24 . کیفیت زیارت عاشورا

مؤلف: ناشناخته,
نسخه خطى آن (مورّخ 27 ربیع الثانى 1271ق) در 90 برگ جیبى, به شماره 63 ـ د, در کتاب خانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران موجود است.
فهرست کتاب خانه حقوق, ص 365.

25 . کیفیة زیارة العاشوراء

نسخه خطى آن در مجموعه شماره 881152 (رساله اول) کتاب خانه دانشگاه لس آنجلس موجود است.
نشریه نسخه هاى خطى, ج 11, ص 713.

26 . زیارة الحسین (علیه السّلام) یوم عاشوراء

نسخه کتاب خانه برلین.

27 . ترجمه زیارت عاشورا

علامه ملا محمد باقر مجلسى اصفهانى(1037 ـ 1110ق),
نسخه آن در کتاب خانه آیت اللّه گلپایگانى قم به شماره 5908 ( رساله هفتم مجموعه) موجود است.

د. کتاب هاى خطى فارسى

شیخ على اکبر بن محمد امین لارى (ق 13),
این رساله, مفصّل بوده و در سال 1284 ق, تألیف شده و نسخه خطى آن به شماره 4086 در کتاب خانه آیت اللّه مرعشى موجود است.
فهرست کتاب خانه مرعشى, ج 11, ص 100.

2 . شرح زیارت عاشورا

میراز محمدعلى مدرس چهاردهى نجفى (م 1334ق),
این کتاب, مختصر بوده و نسخه خطى آن به شماره 12370 در کتاب خانه آستان قدس رضوى موجود است.
الذریعة, ج 13, ص 308(نیز, نسخه خطى شارح به شماره 9375 در همان کتاب خانه است).
فهرست الفبایى کتاب خانه آستان قدس, ص 341.

3 . شرح زیارت عاشورا

شیخ عباس حایرى تهرانى (1298 ـ 1360ق),
نسخه آن نزد فرزندش حاج شیخ مهدى حایرى تهرانى بوده است.
نقباءالبشر, ج 4, ص 990; گنجینه دانشمندان, ج 4, ص 426.

4 . شرح زیارت عاشورا

سیدحسین بن جعفر موسوى یزدى,
این کتاب, به صورت پرسش و پاسخ از برخى جمله هاى زیارت عاشوراست و نسخه خطى آن در کتاب خانه وزیرى یزد به ش 1419 (مورّخ 1296 ق) در 94 برگ) موجود است.
فهرست کتاب خانه وزیرى, ج 3, ص 955.

5 . نتایج المأثور فى ترجمة (جنّة السرور فى شرح زیارة العاشور)

شیخ على بن ملامحمد جعفر شریعتمدارى استرآبادى تهرانى (م 1315ق),
مؤلف بزرگوار, کتاب جنّة السرور خود را, ترجمه تحت اللفظى نموده و نسخه اصل (ناقص) آن به شماره 3090 در کتاب خانه آیت اللّه مرعشى نجفى موجود است.
نیز مؤلف, آن را به نام نتیجة النتایج تلخیص نموده است.

6 . رسالة فى کیفیة زیارة العاشور و بیان طرق الاحتیاط و جمع المحتملات فیها

علامه شیخ محمد حسین قمشه اى نجفى کبیر (م 1336ق),
نسخه خطى آن در کتاب خانه شهید قاضى طباطبایى در تبریز موجود است.
الذریعة, ج 12, ص 79; نشریه نسخه هاى خطى, ج 7, ص 518.

7 . رسالة فى کیفیة زیارة العاشور

مولا محمدمحسن بن محمد سمیع کاشانى (م2122ق) (از نوادگان فیض کاشانى),
نسخه خطى آن به شماره 2217 در کتاب خانه گلپایگانى قم موجود است.
فهرست کتاب خانه گلپایگانى, ج 3, ص 197.

8 . شرح زیارة عاشوراء

سیدبهاءالدین على بن عبدالکریم (عبدالحمید) الحسینى النیلى النجفى (ق 8),
مؤلف بزرگوار, مصباح المتهجد شیخ طوسى را شرح کرده و از آن جا که زیارت عاشورا در آن مذکور است, مؤلف نیز به شرح زیارت عاشورا پرداخته است. علامه مجلسى درباره آن مى نویسد:
(این شرح را دیدم, بیشتر به بیان تراکیب الفاظ و ادبیات آن پرداخته و فایده بسیار بر آن متصوّر نیست).
الذریعة, ج 2, ص 500; فهرست کتاب خانه مرعشى, ج 8, ص 313; الذریعة, ج 24, ص 47 و 50 .
کتاب هاى اردو

9 . زاد المؤمنین

سیدمحمدتقى نقوى هندى,
این کتاب, درباره اعمال عاشورا و زیارات عاشورا و آثار و خواص آن است.
لکهنو: چاپخانه نول کشور.
الذریعة, ج 12, ص 11.

10 . زیارت عاشورا

نواب سیدحامد حسین خان.
امامیه مصنفین, ج 1, ص 452.

11 . زیارت عاشوراکى تعلیمات

جواد محدثى,
مترجم: جعفرعلى نجم,
قم: انتشارات عصمت, 1421ق, 80 ص, رقعى.

12 . زیارت جامعه عاشورا

ترجمه و تحقیق: سیدمرتضى حسین لکهنوى (1341 ـ 1407ق),
پاکستان: شیخ اخترعلى بانگا.

13 . شرح و ترجمه زیارت عاشورا

سید انصار حسین صدر الافاضل (م 1387 ق).
تذکره علماى امامیه پاکستان, ص 60.

14 . شرح و ترجمه زیارت عاشورا و علقمه

سید مقبول احمد,
چاپ دهلى .