چشم‌انداز بازار انرژی

با رکود نسبی حاکم بر اقتصاد جهان و کاهش رشد اقتصادی در بسیاری از کشورها، از شدت تقاضا برای انرژی کاسته شده، اما برآوردها حاکی است که این وضعیت دیرپا نیست.

با اینکه بعضی از تحلیل‌ها حکایت از این دارد که اقتصاد جهانی اکنون بدترین رکود خود را پس از پایان جنگ جهانی دوم از سر می‌گذراند، اما با کمرنگ شدن بحران اقتصادی، در بسیاری از کشورهای جهان بهبود اقتصادی نیز در راه است.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا با تایید کوتاه مدت بودن بحران اقتصاد جهان و چشم‌انداز مساعد آن در سال 2010، در گزارش سالانه خود برآورد کرده است که تقاضای جهانی برای انرژی تا دو دهه آینده 44 درصد افزایش می‌یابد و سریع‌ترین رشد تقاضا برای انرژی در کشورهایی خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (NON- OECD) رخ خواهد داد.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) شامل 31 کشور با اقتصادهای عمدتا صنعتی است که 18 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده و اعضای آن را آمریکا، کانادا، مکزیک و بیشتر اعضای اتحادیه اروپا به علاوه ژاپن، کره‌جنوبی، استرالیا و نیوزیلند تشکیل می‌دهند.

در مقابل کشورهای خارج از این سازمان، 82 درصد از جمعیت جهان را شامل می‌شوند و هند، چین، روسیه و برزیل از اعضای شاخص آن هستند.اداره اطلاعات انرژی آمریکا معتقد است در دودهه آینده کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با رشد نیرومند و بلندمدت 9/4درصدی تولید ناخالص داخلی (GDP)، با رشد 73 درصدی در تقاضا برای انرژی روبه‌رو خواهند بود، در همین زمان کشورهای صنعتی با رشد 2/2 درصدی در تولید ناخالص داخلی (GDP)با افزایش تقاضای 15 درصدی روبه‌رو می‌شوند.

نفت خام

براساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا تا سال 2030 نفت خام بیشترین سهم مصرف انرژی جهان را تامین می‌کند، ولی به دلایلی چون کاسته شدن از این ذخایر، افزایش نگرانی‌ها از آلایندگی زیست‌محیطی و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر چون باد و انرژی خورشیدی این سهم از 36 درصد در سال 2006 به 32درصد در سال 2030 کاهش می‌یابد.

همچنین با بهبود اقتصاد جهانی و رشد تقاضا برای نفت خام، انتظار می‌رود قیمت این فراورده از 68 دلار کنونی به 110 دلار در هر بشکه تا سال 2015 برسد و مصرف آن نیز از 85 میلیون بشکه در روز کنونی به 91 میلیون بشکه در روز تا سال 2015 برسد که 40 درصد از آن را اوپک تامین می‌کند.

گاز طبیعی

برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا همچنین حاکی است مصرف جهانی گاز با سالانه 5/1 درصد رشد، از 105 تریلیون فوت مکعب مصرف سالانه کنونی تا دو دهه آینده، به 153 تریلیون فوت مکعب در سال می‌رسد و به دلایلی چون پاک‌بودن و ارزان‌تر بودن آن در قیاس با نفت، به‌عنوان یک منبع کلیدی در بخش‌های صنعتی و تولید برق مورد استفاده قرار ‌گیرد.

کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) اکنون 38 درصد تولید جهانی گاز و 50 درصد مصرف آن را در اختیار دارند که نشان‌دهنده نیاز 25درصدی این کشورها به کشورهای خارج از این سازمان برای واردات این فراورده است.

همچنین تا دو دهه آینده 40درصد از گاز طبیعی جهان در بخش‌های صنعتی و 35 درصد از آن برای تولید برق استفاده خواهد شد.

به‌نظر می‌رسد برای پاسخ به رشد فزاینده تقاضا برای گاز طبیعی، کشورهای تولید‌کننده این محصول باید سالانه تولید خود را تا 48 تریلیون فوت مکعب در سال افزایش دهند.
 با نگاهی گذرا می‌توان دریافت که عمده‌ترین تامین‌کنندگان این نیاز رو به رشد در آینده کشورهایی چون ایران، قطر و روسیه خواهند بود.

زغال‌سنگ

همچنین به‌نظر می‌رسد تا دو دهه آینده در نبود سیاست‌های پایدار ملی و موافقت‌نامه‌های مقیدکننده بین‌المللی برای کاهش مصرف سوخت‌های آلاینده، مصرف جهانی زغال‌سنگ با 7/1 درصد رشد، تا 49 درصد افزایش یابد و 30 درصد از سهم مصرف انرژی را در جهان تشکیل دهد.عمده این مصرف در کشورهای خارج از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی و به‌ویژه در آسیا رخ خواهد داد.

کشورهای هند و چین در آینده با توجه به‌وجود ذخایر عظیم زغال‌سنگ و ارزانی نسبی آن، همچنین نبود ذخایر نفت و گاز زیاد در این کشورها، به‌طور قابل توجه از آن در دو حوزه صنعت و تولید برق استفاده خواهند کرد تا جایی که به‌عنوان نمونه مصرف زغال‌سنگ در بخش صنعتی چین تا60 درصد در دو دهه آینده رشد خواهد کرد.

نتیجه

با توجه به این برآوردها به‌نظر می‌رسد در آینده قطب‌های جدیدی در عرصه اقتصاد جهانی رخ خواهند نمود چنانکه شتاب رشد اقتصادی در کشورهایی چون هند، چین و برزیل نشان از این دارد که مصرف‌کنندگان عمده انرژی در آینده‌ای نه چندان دور این کشورها خواهند بود و اگرچه در شرایط کنونی تا 51 درصد از مصرف انرژی جهان در اقتصادهای کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) است ولی این سهم تا دو دهه آینده کاهش یافته و به کمتر از 41درصد خواهد رسید.از این میان کشورهای چین و هند به‌عنوان مصرف‌کنندگان کلیدی انرژی مطرح خواهند شد.

آنچه موید این منطق است، این واقعیت است که چین و هند در مجموع در دهه 90 میلادی تا 10 درصد انرژی جهان را مصرف کردند؛ در سال 2006 این رقم به 19 درصد رسید و با نرخ رشد کنونی و با بهبود شرایط در اقتصاد جهان می‌توان انتظار داشت که تا دودهه آینده افزون بر 28 درصد از انرژی جهان را این دو کشور مصرف کنند.برآوردها حکایت ازآن دارد که سهم مصرف انرژی ایالات متحده از 21 درصد در سال 2006 به کمتر از 17 درصد تا دو دهه آینده سقوط خواهد کرد.