زنـده کننده اسلام

یکی از رسالت‌های مهمّ مهدی موعود(ع) احیای قرآن و زنده کردن تعالیم اسلام است؛ زیرا می‏دانیم آن حضرت هنگامی ظهور خواهد کرد که از قرآن جز اثری و از اسلام جز اسمی باقی نماند. ممکن است کسی بگوید: مگر اسلام و قرآن می‏میرد که امام زمان(ع) آن را زنده می‏کند؟

 

یکی از رسالت‌های مهمّ مهدی موعود(ع) احیای قرآن و زنده کردن تعالیم اسلام است؛ زیرا می‏دانیم آن حضرت هنگامی ظهور خواهد کرد که از قرآن جز اثری و از اسلام جز اسمی باقی نماند. ممکن است کسی بگوید: مگر اسلام و قرآن می‏میرد که امام زمان(ع) آن را زنده می‏کند؟ با اینکه امام صادق(ع) در یکی از سخنان ارزشمند خود، جاوید بودن قرآن‏ را به دوام و استمرار نوامیس حیرت‏انگیز طبیعت تشبیه کرده و فرموده است: 

«قرآن کتاب زنده‏ای است که مرگ و نیستی در آن راه نمی‏یابد و مانند شب و روز و آفتاب و ماه ساری و جاری است.»1

البتّه حقایق دینی و اصول کلّی‌ای که دین ذکر کرده است، مردنی نیست و هرگز نمی‏میرد. چیزی در اجتماع قابل مردن یا منسوخ شدن است که یک اصل بهتری جای آن را بگیرد. مثلاً «هیئت بطلمیوس‏» به عنوان یک اصل علمی مدّتی در دنیا زنده بود، بعد حقایق و اصول دیگری در علم هیئت و آسمان‏شناسی پیدا شد و هیئت بطلمیوس را از بین برد، ولی این معنی دربارة اسلام با توجّه به خاتمیّت آن صادق نیست.

پس اینکه در روایات وارد شده است که «قرآن یا سنّت می‏میرد باید کسی یا کسانی باشندکه آن را زنده کنند»، به چه معنی است؟

علی(ع) در «نهج‏البلاغه» از دوستان و یاران با وفای خویش چون عمّار، ابن‏ تیهان‏ و ذوالشّهادتین به این صفت ‏یاد کرده است که آنها دین را زنده کردند:
«آنها سنّت پیامبر را زنده کردند و بدعت را می‌راندند.»2

و دربارة امام زمان(ع) با این تعبیر فرموده است که:
«قرآن و سنّت مرده را زنده می‏کند.»3

پس آنچه می‏میرد حقیقت دین نیست، بلکه غرض آن است که دین در میان مردم می‏میرد. آری، وقتی که به دستورات دین در جامعه عمل نشود و قوانین آن پیاده نگردد، می‏توان گفت که دین در آن جامعه مرده است. چرا که مردن یک قانون، متروک شدن آن است و اینکه امام زمان(ع) آن را زنده می‏کند، به این معنی است که تعالیم اسلام و قوانین متروکة قرآن را به جریان می‏اندازد و آن را در جامعه پیاده می‏کند. به عبارت دیگر آن قدر وصله‏ها و پیرایه‏ها و بدعت‌ها به دین بسته می‏شود که حقیقت آن زیر پرده‏های ضخیم اوهام پنهان می‏گردد و غبار کهنگی بر چهره‏اش می‏نشیند و آن را فرسوده می‏سازد. یکی از اقدامات اساسی حضرت ولیّ امر(ع) پیراستن اسلام از این وصله‏ها، پیرایه‏ها، بدعت‌ها، خرافات و تحریف‌ها و تفسیرهای نادرست و تلقّی‏های غلطی است که به مرور زمان در اسلام پدید آمده و می‏آید.

بنابراین، ایشان اسلام را تجدید بنا می‏کنند و لباس نو بر قامت آن می‏پوشانند و گرد فرسودگی و کهنگی را از سیمای آن می‏زدایند و سنّت‌های مرده و فراموش شده را احیا می‏نمایند و مجموع این نوسازی‏ آن چنان وسیع ‏و دگرگون‏کننده، خواهد بود که در برخی از روایات از آن به «دین جدید» تعبیر شده است و سپس با پیاده کردن تعالیم اسلام در جامعه، فکر دینی را در میان مردم زنده می‏کنند و در نتیجه دین مردم زنده می‏شود و آنها نیز دین را زنده نگه می‏دارند و بدعت را می‏میرانند.

آیا با این همه اختلاف اهواء و تشتّت آرا و تعدّد اسباب انحراف، قرآن که اساسی‏ترین‏ پایة ‏اسلام ‏است،‏ اساسش به خطر نخواهد افتاد و احکام آن متروک نخواهد شد؟ مسلّماً هر فرقه و گروهی قرآن را مطابق عقیده و سلیقة خود تأویل و توجیه خواهد کرد و عقاید باطل خود را به اسلام و دین منتسب خواهد کرد. پس با این همه اختلاف مذهب‌ها و مسلک‌ها و فرقه‏ها از قرآن چه باقی خواهد ماند؟ مسلّماً آن همان روزی خواهد بود که علی(ع) آن را پیش‏بینی کرده و فرموده: «عصری از پردة زمان رخ می‏نماید که در آن از قرآن و اسلام جز اسم و رسم چیزی باقی نمی‏ماند.»4

ناگفته نماند هرچند وجود قرآن ـ طبق وعدة الهی ـ از تحریف و تفسیر مصون مانده و تا حدودی جلو این دگرگونی‌ها را گرفته است، ولی باید اعتراف کرد که بسیاری از مفاهیمش نزد گروه کثیری از مسلمانان چنان مسخ و واژگون شده که می‏توان گفت چندان شباهتی به اسلام اصیل عصر پیامبر(ص) ندارد.

در چنین زمانی است که مهدی موعود(ع) قیام می‏کند و تمام بدعت‌ها و تحریف‌ها و رسوم جاهلی را از بین می‏برد و زنگار تفسیرهای نادرست را می‏زداید. گرد و غبار کهنگی و فرسودگی را از آن پاک می‏کند و دست‌های آلودة مغرضان و منحرفان را از آن کوتاه می‏نماید و احکام خدا را همان طوری که صادر شده، جاری می‏سازد.

پس عمل آن حضرت در بیان و تبلیغ دین دو صورت پیدا می‏کند:

1. از بین بردن بدعت‌ها و احیای سنّت‌های متروک و دعوت جدید به اسلام و قرآن خواهد بود.

2. اظهار حقایق و تأویلات و تنزیلات قرآن که تا آن زمان بیان نشده است.

در هر دو صورت مردم چون تعالیم وی را خلاف عقاید و عادات خود می‏بینند، آن را «دین جدید» می‏نامند. در صورتی که کتاب ایشان همان قرآن است و دعوت ایشان نیز به اسلام و قرآن خواهد بود.

اکنون روایاتی که دراین‏باره رسیده است، نقل می‏شود تا حقیقت موضوع کاملاً روشن گردد.

1. امام صادق(ع) فرمود:
«اذا خرج ‏القائم یقوم بامر جدید و کتاب جدید و سنة جدیدة و قضاء جدید...؛
هنگامی که قائم خروج کند، امر تازه و کتاب تازه، روش تازه و داوری تازه‏ای با خود می‏آورد.»5

2. و نیز آن حضرت(ع) فرمود: «هرگاه قیام کند، به امر جدید خواهد آمد چنان که پیامبر اکرم(ص) در ابتدای امر به امر جدید دعوت کرد.»6

3. امام باقر(ع) می‏فرماید: «به خدا قسم گویا می‏بینم او را که در بین رکن و مقام از مردم بیعت می‏گیرد به امر تازه و کتاب تازه که بر عرب سخت است و سلطنتی تازه از آسمان.»

4. و در روایتی دیگر از امام صادق(ع) می‏خوانیم که فرمود: «هنگامی که قائم ظهور می‏کند، آیین جدیدی با خود می‏آورد، همچنان‏که رسول خدا(ص) در آغاز اسلام، مردم را به آیین جدید دعوت می‏کرد.»7

ناگفته پیداست که تازه بودن امر نه به این معنی است که مذهب جدیدی با خود می‏آورد؛ بلکه آن چنان اسلام را از میان انبوه خرافات و تحریف‌ها و تفسیرهای ناروا، بیرون می‏آورد که کاملاً به صورت نو جلوه می‏کند.
و همچنین جدید بودن کتاب نیز به این معنی نیست که آن حضرت با کتاب جدید آسمانی غیر از قرآن ظاهر می‏شود؛ زیرا امام، حافظ دین است نه پیامبر و آورندة دین و کتاب جدید. بلکه قرآن اصیل فراموش شده را چنان از زنگار تحریف‌ها و تفسیرهای نادرست پاک می‏کند که به نظر کاملاً  تازه می‏نماید.
شاهد این مطلب علاوه بر صراحت قرآن و احادیث فراوان دربارة ختم نبوّت و مصون بودن قرآن از هر گونه تحریف، احادیث متعدّدی است که در آنها تصریح شده است که امام زمان(ع) با همان روش پیامبر اکرم(ص) و کتاب و سنّت و آیین او قیام خواهد کرد.

5. یکی از دوستان امام صادق(ع) به نام عبدالله بن عطا می‏گوید: از آن حضرت پرسیدم سیره و روش مهدی(ع) چگونه است؟ فرمود:
«همان کاری را که رسول خدا(ص) انجام داده، انجام می‏دهد، بدعت‌های موجود را ویران می‏کند همچنان‏که رسول خدا(ص) اساس جاهلیّت را ویران ساخت و اسلام را نوسازی می‏نماید.»8

6. امام‏صادق(ع) فرمود:
«وقتی قائم قیام کند، مردم را از نو به اسلام فراخواند و آنان را به امری که پوشیده شده، رهنمون شود و عامّة مردم [پیش] از او به گمراهی افتاده‏اند و از آن جهت قائم، مهدی نامیده شده که راهنمایی می‏کند به امری که از مردم گمشده است و بدین جهت قائم نامیده شده است که قیام کننده به حق است.»9

این حدیث صراحت دارد به اینکه دعوت او به اسلام است ولیکن از نو دعوت می‏کند؛ زیرا که بسیاری از امور از مردم پوشیده و از دست آنها خارج شده است. به این معنی گرد فرسودگی و کهنگی را آن چنان از سیمای اسلام می‏زداید و تعالیم واقعی اسلام را از نو زنده می‏کند که گویا آن حضرت مردم را به آیین جدید فرا می‏خواند.

7. نعمانی در «کتاب الغیبـة» از ابوبصیر و او از کامل از امام باقر(ع) روایت کرده که فرمود: «وقتی قائم ما قیام می‏کند مردم را به امر تازه‏ای دعوت می‏نماید، چنان که پیغمبر(ص) مردم را بدین گونه دعوت نمود، اسلام در حال غربت ظاهر شد و به زودی مانند روز اوّل غریب می‏شود، پس خوش به حال غربا.»10
8. و نیز در آن کتاب از ابوبصیر روایت نموده که امام صادق(ع) فرمود:

«اسلام با غربت ظاهر شد و به زودی نیز غریب می‏شود چنان که بود، پس خوشا به حال غربا.»
دین و احکام اسلامی روزی چنان غریب و بی‏ارزش می‏شود و بر اثر سلطة دشمنان و جعل قوانین بشری در برابر آن، طوری از نظر می‏افتد که مانند روز نخست، مردم از آن بی‏خبر می‏شوند، پس خوشا به حال غریبان، یعنی عمل‏کنندگان به اسلام در آن روزگار، سپس قائم آل محمّد(ص) و دعوت‏کنندة اهل بیت(ع)، قیام کرده با احیا و تجدید معالم دین، احکام قرآن و دستورات تعطیل شده و از نظر افتادة اسلام، مجدّداً مردم را به اسلام دعوت می‏کند و تبلیغ اسلام را از سر می‏گیرد، مثل جدّش پیغمبر(ص) که هنگام ظهورش تمام دستورات دینی سابق فراموش شده بود، او نیز مردم را به اسلام و دین خدا دعوت می‏نماید.11

9. و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که: 
«دوازدهمین فرزندم از نظرها پنهان می‏گردد و دیده نمی‏شود و زمانی بر پیروان من خواهد آمد که از اسلام جز نام و نقشی باقی نماند. در این هنگام خداوند بزرگ به او اجازه می‏دهد و اسلام را با او آشکار و تجدید می‏کند.»12

10. فضل‏ بن ‏یسار از امام صادق(ع) روایت نموده است که فرمود: «هنگامی که قائم ما قیام می‏کند با مردم نادانی روبه‌رو می‏گردد که در نفهمی از جهّال جاهلیّت که پیغمبر با آنها مواجه بود، بدترند.»

عرض کردم: چطور؟ فرمود: «وقتی پیغمبر مبعوث شد مردم بت‌هایی از سنگ و صخره و چوب‌های تراشیده را می‌پرستیدند و زمانی که قائم قیام می‏کند مردم کتاب خدا (قرآن) را به میل خود تأویل نموده و به آن استدلال می‏کنند، آنگاه فرمود: آگاه باشید به خدا قسم عدل قائم (چنان گسترش می‏یابد که) مانند سرما و گرما به داخل خانه‏های مردم نفوذ می‏کند.»13

11. پیامبر اکرم(ص) دربارة سیره و روش کلّی او فرمودند:
«قائم از فرزندان من، هم‌نام و هم کنیة من است، خوی او خوی من و سیرة او، سیرة من می‏باشد. مردم را بر ملّت و دین من وادار می‏نماید و آنان را به سوی کتاب خدا (قرآن) فرا می‏خواند.»14

12. در روایتی از امام‏صادق(ع) آمده است:
«وقتی قائم قیام کرد به سیرت رسول خدا(ص) رفتار می‏کند، ولیکن آثار محمّد(ص) را تفسیر و بیان می‏نماید.»15

13. شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» با سند خود از محمّد بن مسلم روایت می‏کند که گفت: از امام باقر(ع) پرسیدم، قائم(ع) چگونه در میان مردم رفتار می‏کند؟ فرمود: «به روش پیامبر عمل می‏نماید تا اینکه اسلام را آشکار می‏سازد.»

عرض کردم: روش پیامبر(ص) چگونه بود؟ فرمود:
«پیامبر آثار کفر جاهلیّت را از میان برد، با مردم به عدالت رفتار کرد. قائم هم موقعی که قیام می‏کند هر اعمال نامشروع و بدعتی را که هنگام صلح و سازش با بیگانگان اسلام در میان مسلمانان مرسوم گشته، از میان می‏برد و مردم را به عدالت‏گستری رهبری می‏کند.»16

این احادیث کاملاً دلالت دارند بر اینکه آن حضرت، اسلام را از نو تجدید خواهد کرد و سنّت‌های مرده و فراموش شده را از نو بازسازی خواهد نمود و از این روایات استفاده می‏شود، مهدی دست ‏به یک انقلاب وسیع دینی و فرهنگی خواهد زد و تمام بدعت‌ها و انحرافاتی را که به مرور زمان در اسلام پدید آمده است از بین خواهد برد و اسلام را از نو زنده خواهد کرد و تخریب بعضی از بناها و مساجد هم طبق همین اصل انجام خواهد گرفت.

14. امام ‏صادق(ع) می‏فرماید:
«قائم مسجدالحرام و مسجدالنّبی را خراب کرده و بر اساس اوّل می‏سازد، درِ خانة خدا را در جای خود بنا می‏کند و در جای خود برپا می‏دارد.»17

15. ابوبصیر از امام باقر(ع) در یک حدیث طولانی روایت می‏کند که فرمود:
«هنگامی که امام قائم قیام کند، به کوفه رود و در آنجا چهار مسجد را ویران کند و مسجد کنگره‏داری در روی زمین نباشد، جز اینکه حضرت آن را خراب و هموار سازد و راه‌های بزرگ (شاهراه‌ها) را وسیع گرداند و هر بالکنی که از خانه‏ها به کوچه آمده باشد، خراب کند و سر در خانه‏ها و ناودان‌هایی که در کوچه‏هاست از میان بردارد و هیچ بدعتی به جای نگذارد، جز اینکه از میان ببرد و سنّتی به جای ننهد  جز اینکه آن را به پا دارد...»18

16. امام ‏حسن‏ عسکری(ع) فرمود:
«هنگامی که قائم قیام کند دستور می‏دهد مناره‏ها و اتاق‌هایی را که در مساجد می‏سازند، خراب نماید.»
راوی می‏گوید، با خود گفتم: چرا قائم چنین کاری می‏کند؟ ناگاه امام حسن عسکری(ع) روکرد به جانب من و فرمود:
«معنی این کار این است که اینها چیز تازه و بدعتی است که پیغمبر و امام آن را نساخته است.»

یعنی تمام انحرافاتی که در زمینه‏های مختلف در تعالیم ‏اسلامی به وجود آمده است و پیرایه‏هایی که به اسلام بسته شده است همه را از بین می‏برد و اسلام را از نو تجدید بنا می‏کند.

این احادیث صراحت دارد به اینکه امام قائم(ع) اسلام را دوباره تازه می‏کند و احکام و سنّت‌های مرده و فراموش‏شده را زنده می‏نماید و قرآن را با تفسیر و تأویل و تنزیل اصلی خود انتشار می‏دهد و منظور از کتاب جدید و سنّت جدید همین معنی است نه اینکه کتاب تازه و دین تازه می‏آورد، چنان که برخی از فرقه‌های گمراه این اخبار را برای خود مستمسک قرار داده‏اند.

17. چنان که امام‏ باقر(ع) فرمود: «دنیا به آخر نخواهد رسید تا اینکه خداوند از ما اهل‏بیت، مردی را برانگیزاند که عمل به کتاب خدا (قرآن) کند.»19


داود الهامی(ره)
ماهنامه موعود شماره 115

پی‏نوشت‌ها:
1. سیّد ابوالقاسم، خویی، تفسیر البیان، چاپ نجف.
2. نهج ‏البلاغه، شرح و ترجمة فیض‏الاسلام، خ 182.
3. نهج ‏البلاغه، شرح و ترجمة فیض‏الاسلام، خ 138.
4. محمّدباقر، مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 90.
5. حرّ عاملی، محمّد بن ‏الحسن، اثبات ‏الهداة، ج ‏3، ص 542، ح 521.
6. شیخ مفید، محمّد بن‏ محمّد بن نعمان، ارشاد، خ ‏343.
7. بحارالأنوار، ج 52، ص 338.
8. همان، ص 352.
9. الارشاد، ص ‏343.
10. محمّد بن ابراهیم نعمانی، الغیبـ↨، ص‏172؛ بحارالأنوار، ج 52، ص‏366.
11. لطف‏الله صافی گلپایگانی، منتخب‏الاثر، ص 98.
12. بحارالأنوار، ج‏36، ص‏283.
13. اثباة الهداة، ج ‏3، ص 482.
14. بحارالأنوار، ج 52، ص‏352.
15. محمّد بن ‏الحسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج 2، ص 52؛ اثباة الهداة، ج ‏3، ص 454؛ بحارالأنوار، ج 52، ص 381.
16. بحارالأنوار، ج 52، ص‏332.
17. الارشاد، ص 344.
18. کتاب ‏الغیبـ↨، ص 131.

19. اثباة الهداة، ج ‏3، ص 588.