علل و حکمت هاى غیبت امام زمان(عج)

                                   

در تمامى ادیان و مکاتب ـ الهى و غیر الهى ـ در زمینه ظهور مصلح و منجى جهان تا اندازه ای مطالبى به چشم مى خورد، ولى حقیقت ـ بر اساس دلیل هاى متقن و معیارهاى درست ـ این است که کامل?ترین و قابل اعتمادترین اطلاعات در مورد شخصیت و ابعاد گوناگون زندگى موعود جهانى همچون: تولد، غیبت، ظهور، حکومت و ... در روایات اهل بیت علیهم السلام ارائه شده است. علل و حکمت های غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را نیز از میان سخنان اهل بیت علیهم السلام بهتر و عمیق تر می توان شناخت.

در امان ماندن از بیعت با ستمگران

امام على بن ابى طالب علیه السلام فرموده است: «زمانی که قائم [حضرت مهدى علیه السلام]، قیام کند، بیعت کسى در گردن (ذمه) او نخواهد بود و به همین جهت است که تولد او به صورت مخفى صورت خواهد گرفت و بعد نیز وجود مبارکشان غایب خواهد شد.»¹

ستم و ظلم مردم به خودشان

امام على علیه السلام در سخن دیگری به مسئله غیبت حجت الهى و علت آن با این تعابیر اشاره کرده است: «اى مردم! بدانید که زمین هرگز از حجت الهى خالى نمى ماند، امّا پروردگار عالم مردم را به خاطر ظلم و ستمى که مرتکب مى شوند و همین طور به جهت زیاده روی هایى که در حق خود انجام مى دهند، به زودى از دیدن حجت خودش [امام مهدى علیه السلام]، محروم خواهد ساخت.»²

ستم به فرزندان على علیه السلام

در سخن دیگری از امام على علیه السلام، به مناسبتى از وقایع غیبت و پیشامدهاى آن اشاره کرده و وقایع مربوط به آن دوران را به حوادثى که براى قوم حضرت موسى علیه السلام رخ داده است، تشبیه و تصریح مى کنند که سرگردانى و تحیر مسلمانان در زمان غیبت حضرت مهدى عجل الله تعالی فرجه الشریف چندین برابر سخت تر و بیشتر از دوران سرگردانى و تحیر قوم حضرت موسى علیه السلام خواهد بود. آنگاه در اشاره به علت این پیشامد مى فرمایند: «شما به خاطر ظلم و ستم هایى که بر فرزندان من خواهید کرد، به این مسئله و سختی هاى آن دچار خواهید شد.»³

حفظ علامت هاى هدایت

خداوند متعال به منظور تداوم هدایت مردم در برهه اى از زمان و وقتى آنها قدر نعمت بى نظیر الهى؛ یعنى امام معصوم علیه السلام را فراموش مى کنند، بنابر مصالحى وجود مبارک او را در پس پرده غیبت قرار مى دهد تا علاوه بر حفظ نظام عالم، نزول فیض و رحمت الهى از طریق وى به بندگان خدا تداوم پیدا کند و باب هدایت مردم به سوى خداوند همچنان باز باشد. امام على علیه السلام در این باره چنین فرموده است: «خداوند حجت هاى خود را به صورت آشکار یا پنهان یا حتى در حالى که خطر آنان را تهدید مى کند(در حال ترس و نگرانى)، در میان مردم حفظ خواهد کرد تا حجت و دلیل هاى روشن و واضح (هدایت و رستگارى) از بین نروند.»⁴

اما غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دارای آثار و نتایجی نیز می باشد؛ بیان این پیشامدها و اثرات منفى آنها و ارائه هشدارها، این واقعیت را تأیید مى کند که اگر مردم برنامه ریزى و عملکرد مناسبى را در پیش بگیرند، مى توانند از همه این گرفتاری ها در امان باشند؛ در غیر این صورت دلیلى ندارد که در ده ها روایت از وقایع و فجایع آخرالزمان سخن به میان آید.

سرگردان شدن مردم

در سخنی از امام علی علیه السلام آمده است: «در غیبت امام زمان (عج)، مردم آن چنان دچار حیرت و سرگردانى مى?شوند که عده زیادى از آنان گمراه مى گردند. تنها کسانى که به دامن عترت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنگ بزنند، نجات پیدا مى کنند و در مسیر هدایت باقى مى مانند.»⁵

حضرت در سخن دیگری فرموده اند: «فتنه ها و مشکلات گوناگونى در این دوره به وجود خواهد آمد. دشمنان شیعیان از آنها بدگویى کرده، افراد فاسق و شرور به شرارت و گمراه سازى مردم از مسیر صحیح خواهند پرداخت و اوضاع به اندازه اى آشفته و پریشان خواهد شد که بعضى مردم دچار حیرت و سرگردانى خواهند شد.»⁶

مشکل شدن دیندارى

پایبندى به احکام و مقررات دینى، فضا و بستر مناسبى لازم دارد. یکى از گرفتاری هاى دوران غیبت، آن است که پایبندى به ارزش هاى دینى بسیار کم خواهد شد و این مسئله، ناشى از عواملى است که کم و بیش به آنها هم در لابلاى سخنان معصومین علیهم السلام اشاره شده است. امام على علیه السلام در روایتى فرموده است: «سوگند به خدایى که حضرت محمد صلی الله علیه و آله را به حق براى پیامبرى برگزیده و او را به همه مخلوقات فضیلت و برترى داده است، مسئله ظهور امام عصر(عج) واقع نخواهد شد، مگر پس از یک دوران سخت حیرانى و سرگردانى که در آن شرایط، کسى جز افراد خالص و پاکیزه که یقین را با تمام وجود خود لمس کرده باشند، در پایبندى به دین استوار و پابرجا نخواهند ماند. پروردگار عالم از چنین کسانى که با وجود آن همه نابسامانی ها در دین ثابت قدم اند، براى ولایت ما پیمان گرفته و در دل هاى آنها ایمان را تثبیت کرده است و با عنایات خاصى که به آنها دارد، مورد تأئیدشان قرار داده است.»⁷

تردید در وجود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

در نتیجه نابسامانی ها و شیوع فساد و بى عدالتى، مردم آن چنان دچار یأس و ناامیدى خواهند شد که در وجود امام معصوم ـ در چنین شرایطى ـ در روى زمین شک خواهند کرد. حضرت على علیه السلام به این مسئله این گونه اشاره کرده اند: «موقعى که امام غایب از فرزندان من در پس پرده غیبت قرار گیرند، اکثر مردم دچار این توهم خواهند شد که حجت خدا از بین رفته و امامت به پایان رسیده است؛ امّا سوگند به خدایى که على را آفریده است، در چنین روزى حجت خدا در میان آنها حضور دارد.»⁸

نوشته زهرا رضاییان – گروه دین و اندیشه تبیان

---

پی نوشت ها:

1.بحارالانوار، ج 51، ص 112.

2.همان، ص 113 و 112.

3.بشارة الاسلام، ص 63.

4.السیّد مصطفى ال?سید حیدر الکاظمى، ترجمه و شرح نهج?البلاغه، حکمت 139.

5.بحارالانوار، ج 28، ص 70.

6.شیخ طوسى، کتاب?الغیبة، ص 202.

7.کمال الدین، و تمام?النعمة، ص 304.

8.نعمانى، کتاب الغیبة، ص 72.