حقوق متقابل زن و شوهر

پیامبر خدا(ص) فرمودند: «هر یک از شما که [به گونه‌ای] سرپرست است، دربارة زیردستش بازخواست می‌شود ... مرد، سرپرستِ خانوادة خویش است و دربارة آنها از او بازخواست می‌شود. زن نیز سرپرست خانة شوهر خود و فرزندان اوست و دربارة آنها از او سؤال خواهد شد.»1

با نگاهی به کتاب تحکیم خانواده از دیدگاه قرآن و حدیث در پیش‌گفتار کتاب یادشده و در معرفی آن، چنین آمده است:

این کتاب،‌ نیاز پژوهشگران مسائل خانواده را به منابع اسلامی تأمین می‌نماید و همة خانواده‌ها، به ویژه جوانان، برای رسیدن به زندگی همراه با آرامش، می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

بی‌تردید، مطالعة این کتاب و برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی بر پایة معارف نورانی آن، موجب افزایش آمار ازدواج، تحکیم نهاد خانواده و کاهش میزان طلاق خواهد بود.
در این کتاب با بهره‌گیری از سخنان پیامبر خدا(ص) و خاندان آن بزرگوار(ع)، موضوعات زیر بررسی شده و در سه بخش به این شرح سامان یافته است:
1. تشکیل خانواده؛ 2. عوامل تحکیم خانواده؛ 3. آسیب‌های خانواده.
ما در اینجا به گزیده‌ای از آنها اشاره می‌کنیم:

الف. تشویق به پاس‌داشت حقوق خانواده
پیامبر خدا(ص) فرمودند: «هر یک از شما که [به گونه‌ای] سرپرست است، دربارة زیردستش بازخواست می‌شود ... مرد، سرپرستِ خانوادة خویش است و دربارة آنها از او بازخواست می‌شود. زن نیز سرپرست خانة شوهر خود و فرزندان اوست و دربارة آنها از او سؤال خواهد شد.»1

ب. نهی از پایمال کردن حقوق خانواده
در «الکافی» به نقل از جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر اکرم(ص) آمده که ایشان فرمودند: «‌آیا شما را از بدترین مردانتان خبر ندهم؟» گفتیم: بله، ای پیامبر خدا!
فرمودند: «بدترین مردان شما کسانی هستند که به مردم، پیوسته تهمت می‌زنند، گستاخند، تنها خورند، دست بخشنده ندارند، بندة خود را می‌زنند و خانواده‌شان را [برای تأمین معاش] محتاج دیگران می‌کنند.»

ج. حقوق دو جانبة زن و شوهر
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «آگاه باشید که شما را بر زنانتان حقّی است و زنانتان را بر شما حقّی. پس حقّ شما بر زنانتان این است که کسانی را که خوش نمی‌دارید، بر فرش شما راه ندهند و به کسانی که خوش نمی‌دارید، اجازة ورود به خانه‌هایتان ندهند و حقّ آنان بر شما این است که جامه و خوراک نیکو برایشان تهیه کنید.»2

د. حقوق زن بر شوهر
امام زین العابدین(ع) در رسالة‌ خود معروف به «رسالة حقوق» فرمودند: «حقّ زنت، این است که بدانی خداوند او را مایة‌ آرامش و هم‌دلی تو قرار داده است. پس باید بدانی که این، لطف و نعمتی است که از سوی خدای به تو تا اینکه او را گرامی بداری و با وی نرم‌خو باشی هرچند حقّ تو بر او، واجب‌تر است. پس حقّ او بر تو این است که با وی مهربان باشی؛ زیرا او اسیر دست توست. باید او را خوراک و پوشاک بدهی و هرگاه نادانی کرد، از او درگذری.»3

ه‍ . حقوق شوهر بر همسرش
پیامبر خدا(ص) در خبر حَولاء فرمودند: «ای حولاء! مرد را بر همسرش این حق است که ملازم خانه‌اش باشد و به او محبّت، عشق و شفقّت بورزد؛ از به خشم آوردن او دوری کند و در پی به دست آوردن خشنودی او باشد؛ به عهد و وعده‌اش با او  وفا کند. از عصبانیت او بپرهیزد؛ کسی را در فرزندانش با وی شریک نگرداند؛ به او اهانت نکند و رنجش ندهد....
پس اگر این کارها را انجام دهد، در روز قیامت دوشیزه‌ای ماه‌روی می‌شود. پس چنانچه شوهرش مردی مؤمن و درستکار بوده، همسر او می‌شود و اگر مؤمن نبوده، مردی از شهیدان او را به همسری می‌گیرد و [دیگر حق، این است که] در غیاب شوهرت خود را معطّر نساز.»4

و. پاداش فرمانبرداری زن از شوهر
رسول الله(ص) فرمودند: «هرگاه زن، پروردگارش را بشناسد و به او و پیامبرش ایمان بیاورد و به برتری خاندان پیامبرش معتقد باشد و پنج نوبت نماز بخواند و ماه رمضان را روزه بگیرد و دامنش را [از گناهان] حفظ کند و از شوهرش فرمان ببرد، از هر در بهشت که خواست، وارد می‌شود.»5


پی‌نوشت‌ها:
1. صحیح بخاری، ج 2، ص 901، ح 2416؛ صحیح مسلم، ج 3، ص1459،ح 20.
2. سنن ترمذی، ج 3، ص 467، ح 1163؛ ج 5، ص 274، ح 3087.
3. من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 621،‌ ح 3214؛ الخصال، ص 567، ح 1.
4. مستدرک الوسائل، ج 14، ص 244، ح 16604.
5. دعائم الاسلام، ج 2، ص 216، ح 799؛ الکافی، ج 5، ص 555، ح 3.