توان استراتژیک موشکی ایران

چه عواملی ایران را به یک قدرت منطقه ای تبدیل کرده است؟ پاسخ اول این است که ...

1- هرگونه بحث درباره برنامه موشکی ایران مستقیما با بحثی بزرگتر پیوند می خورد و آن هم این است که چه عواملی ایران را به یک قدرت منطقه ای تبدیل کرده است؟ به این سوال معمولا چهار نوع پاسخ داده شده است. پاسخ اول این است که ایران یک قدرت منطقه ای است به این دلیل که هیچ کشور دیگری در منطقه خاورمیانه دارای ظرفیت های انسانی، نهادی و جغرافیایی ایران نیست. پاسخ دوم این است که ایران تنها کشور منطقه خاورمیانه است که یک برنامه هسته ای مستقل و بسیار پیشرفته را از دل انواعی از محرومیت ها و محدودیت ها با موفقیت توسعه داده است.

از منظر مادی، برنامه هسته ای موجب شده ایران به یک منبع جدید و تقریبا تمام نشدنی تولید انرژی و همچنین کالاهای قابل صادرات به بازار فناوری های سطح بالا (مانند سوخت هسته ای) دست پیدا کند. از منظر سیاسی هم برنامه هسته ای یک منبع تمام نشدنی تولید اقتدار ملی است که غربی ها به هیچ کشور دیگری در منطقه خاورمیانه اجازه دست یابی به آن را نداده اند. پاسخ سوم این است ایران یک قدرت منطقه ای است به این دلیل که قلب محور مقاومت محسوب می شود. در باره این موضوع بین تحلیلگران تقریبا هیچ اختلاف نظری وجود ندارد که تا وقتی مسئله ای به نام مقاومت وجود دارد ایران قدرت اول منطقه باقی خواهد ماند و دقیقا به همین دلیل هم هست که آمریکا در دوران اوباما تصمیم گرفته به هر قیمت ممکن نوعی سازش را در منطقه ایجاد کند. آمریکایی ها عقیده دارند کوتاه ترین راه برای پایین کشیدن ایران از جایگاه قدرت اول منطقه این است که با ایجاد سازشی میان اسراییل واعراب، «مسئله مقاومت» منتفی شود. و پاسخ چهارم برنامه موشکی ایران است. این نکته در میان تحلیلگران امور نظامی و راهبردی در غرب بی گفت وگو پذیرفته شده است که ایران دارای پیشرفته ترین برنامه موشکی در منطقه خاورمیانه است و هیچ کشوری در منطقه، حتی در بلند مدت قادر به پر کردن فاصله خود با ایران در این حوزه نخواهد بود. مهم ترین سندی که این موضوع را تایید می کند گزارشی است که رونالد برگس رئیس سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) در 19 اسفند 1389 (10 مارس 2011) منتشر کرد و در آن تاکید شده است که ایران پیشرفت چشمگیری در توسعه فناوری موشک های بالستیک داشته است که لااقل در منطقه خاورمیانه رقیبی برای آن وجود ندارد.

2- تبدیل شدن این اصل به یک اصل بدیهی در ذهن تحلیلگران نظامی غربی که «ایران بزرگترین قدرت موشکی خاورمیانه و یکی از معدود قدرت های موشکی جهان است»، دارای یک پیام راهبردی بسیار مهم است و آن هم این که برخلاف بسیاری از قدرت های غربی که برتری نظامی خود را از راه توسعه سلاح های «غیر متعارف» (بویژه سلاح های هسته ای، میکروبی و شیمیایی) به دست آورده اند، ایران برتری نظامی خود را بر پایه سلاح های متعارف استوار کرده است. در دکترین دفاعی ایران، جایی برای سلاح های NBC Nuclear Biologic Chimistrical) باز نشده و به همین دلیل شاید بتوان ادعا کرد ایران تنها کشوری در جهان است که بدون تکیه بر سلاح های نامتعارف توانسته قدرت نظامی خود را تا حدی غیر قابل رقابت در محیط اطرافش توسعه بدهد و البته بدون شک برنامه موشکی نقشی بی بدیل در آن ایفا کرده است. پیام راهبردی این موضوع آن است که برخلاف آنچه آمریکایی ها تصور می کنند ایران برای حفظ برتری منطقه ای خود هیچ نیازی به ساخت سلاح هسته ای ندارد. توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی در کنار رشد برنامه موشکی و ترکیب این دو با نفوذ روز افزون منطقه ای، باقی ماندن در جایگاه قدرت اول منطقه را در بلند مدت تضمین خواهد کرد.

3- برنامه موشکی ایران از دو بخش تشکیل شده که هر کدام ماموریت ویژه ای دارد. بخش اول، برنامه موشک های پدافندی ایران است که اهدافی اساسی دفاع در مقابل تهاجم هوایی دشمن را تعقیب می کند. پیشرفت های ایران در این حوزه که به طور کامل در قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص) تجمیع شده بر دفاع از آسمان کشور متمرکز است و یک سیستم رصد و رهگیری زمین پایه کاملا بومی را بوجود آورده است. کشورهای غربی و برخی شرکایشان تلاش های فراوانی برای اخلال در شکل گیری این سیستم به عمل آوردند ولی بومی شدن پایه های مهندسی این سیستم امکان هرگونه ایجاد اختلال بیرونی در آن را از بین برده است. به عنوان نمونه، وقتی روس ها در یک اقدام غیرقانونی پس از صدور قطعنامه 1929 در ژوئن 2010 اعلام کردند که سامانه دفاعی اس 300 را به ایران تحویل نخواهند داد، ایران با یک برنامه ریزی داخلی فشرده توانست سامانه دفاعی مرصاد را توسعه دهد که عملا از همه قابلیت های اس 300 از جمله رهگیری همزمان یکصد هدف برخوردار است. اما بخش دوم برنامه موشکی ایران که در رزمایش پیامبر اعظم(ص) 6 گوشه هایی از آن به نمایش درآمد با وجود اینکه ظاهرا یک برنامه تهاجمی است اما در واقع آن هم ماهیتی دفاعی دارد چرا که صرفا به سمت اهدافی نشانه گرفته شده است که دشمن رسما اعلام کرده از آنها برای حمله به خاک ایران استفاده خواهد کرد یعنی سرزمین های اشغالی به اضافه پایگاه های نظامی آمریکا در منطقه. بنابراین، این ایده که برنامه موشکی ایران یک تهدید منطقه ای و فرامنطقه ای است اساسا بی مبناست. این برنامه فقط علیه کسانی تهدید خواهد بود که قصد تهدید ایران را داشته باشند. جالب است که آمریکایی ها هم تا امروز قادر نبوده اند برنامه موشکی ایران را در عرض برنامه هسته ای به عنوان یک تهدید بین المللی توسعه بدهند. در سال 2010، کشورهای عضو ناتو در اجلاس لیسبون زیر بار استدلال های آمریکا و فرانسه در این باره که برنامه موشکی ایران تهدیدی برای اروپاست نرفتند و نام ایران از فهرست تهدید های موشکی ناتو که در سند راهبرد 10 ساله این سازمان آمده است حذف شد. روس ها هم مدت هاست باور ندارند که برنامه موشکی ایران خطرناک باشد و دقیقا به همین دلیل در مقابل توسعه سپر دفاع موشکی مشترک آمریکا و ناتو ایستاده اند. استدلال روسیه این است که برنامه موشکی ایران با توجه به هدف گذاری های انجام شده آن ، هرگز تهدیدی برای اروپا نخواهد بود پس اگر ناتو اصرار دارد رادارها و سامانه های دفاع موشکی را در نزدیکی مرزهای روسیه مستقر کند، لابد روسیه را هدف گرفته است؛ اقدامی که روس ها گفته اند با استقرار سامانه های تهاجمی اسکندر در سن پترزبورگ به آن پاسخ خواهند داد. ایران دیروز هم به صراحت اعلام کرد با وجود اینکه به لحاظ فنی هیچ مشکلی ندارد، اما به این دلیل که اسراییل و تمامی پایگاه های نظامی آمریکا در منطقه، در فاصله ای کمتر از 1200 کیلومتر از ایران قرار دارند، برد موشک های خود را به اندازه ای بیش از 2000 کیلومتر (برد موشک های شهاب3و سجیل) افزایش نخواهد داد.

4- برنامه موشکی ایران دارای برخی ویژگی های راهبردی است که ماهیت و اهداف آن را تقریبا به طور کامل توصیف می کند. این ویژگی ها را به طور خلاصه می توان چنین فهرست کرد:

ویژگی اول این است که برنامه موشکی ایران بر خودکفایی کامل داخلی متکی است و هیچ نوعی از وابستگی خارجی ندارد که بتواند به عنوان نقطه آسیب پذیری آن در نظرگرفته شود. ضمن اینکه در برخی حوزه های خاص که ایران علاقمند به تامین مواد یا قطعاتی از خارج بوده همانطور که گزارش های سازمان ملل نشان می دهد به آسانی همه تحریم ها را دور زده و بسیاری از کشورهایی که به تحریم ها رای مثبت داده بودند هم دراین دور زدن مشارکت کرده اند. علاوه بر این، ناظران بین المللی تایید می کنند که برنامه موشکی ایران دارای نوعی ویژگی «پیشرفت مستمر» است که همین ویژگی تکیه آن به منابع خارجی را منتفی می کند چرا که اگر برنامه ای به دانش یا فناوری خارجی متکی باشد، قادر به حفظ یک سرعت ثابت در روند پیشرفت خود نخواهد بود و قاعدتا از نوسانات ارتباطات خارجی تاثیر می پذیرد. جالب ترین نمونه در این مورد، مربوط به هفته گذشته است که موشک ماهواره بر سفیر ایران موفق شد ماهواره رصد را در مدار قرار دهد. سال گذشته، وقتی همین موشک ماهواره امید را در مدار قرار داد تعدادی از تحلیلگران نظامی در آمریکا گفتند که این موفقیت ایران امری تصادفی بوده است. اما وقتی این اتفاق به فاصله چند ماه یک بار دیگر تکرار شد همان تحلیلگران اذعان کردند که اگر این امر تصادفی بود نمی توانست یک بار دیگر رخ بدهد.

ویژگی دوم برنامه موشکی ایران آن است که این برنامه یک برنامه نظامی صرف نیست. طراحی ماهواره برهای بومی مهم ترین شاهدی است که ثابت می کند برنامه موشکی ایران اهداف غیر نظامی مهمی را هم دنبال می کند. موشک ماهواره بر سفیر اساسا یک موشک بالستیک با سوخت جامد است که عمود بر سطح زمین شلیک می شود اما اگر همین موشک به موازات سطح زمین یا با زاویه ای معین نسبت به آن شلیک شود، تبدیل به یک موشک دوربرد تهاجمی خواهد شد. بنابراین، این نکته دقیقی است که گفته شود میان برنامه موشکی و ماهواره ای ایران پیوندی معنادار وجود دارد.

ویژگی سوم برنامه موشکی ایران این است که همانطور که در بالا گفته شد روی اهداف منطقه ای تمرکز کرده و هدف گذاری های تهاجمی فرامنطقه ای ندارد.

ویژگی چهارم برنامه موشکی ایران که اهمیتی فوق العاده دارد این است که ایران توان شلیک انبوه موشک های بالستیک را به دست آورده است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که «توان شلیک انبوه» یکی از مهم ترین سازوکارهای دفاعی آمریکا و رژیم صهیونیستی یعنی سامانه های دفاع موشکی را ناکارآمد می کند. به لحاظ نظری، سامانه های دفاع موشکی همواره بر اساس این فرض ساخته می شوند که بناست با شلیک های منفرد مقابله کنند و هیچ سامانه دفاع موشکی وجود ندارد که قادر به مهار شلیک انبوه موشک ها باشد. درست است که آمریکا و اسراییل نه در آسمان خود و نه در منطقه هنوز قادر به استقرار هیچ سامانه دفاع موشکی کارآمدی نشده اند (عملیات دفاع موشکی زمان پایه آمریکا در سال 2010، شکست خورد، سامانه دفاع موشکی آرو در اسراییل هنوز مستقر نشده و در خلیج فارس هم تنها چند کشتی مجهز به سامانه دفاع موشکی ایجیس وجود دارد) اما پیام این توانمندی ایران آن است که حتی اگر چنین سامانه هایی مستقر هم بشود در مقابل شلیک انبوه موشک ها از ایران کارایی نخواهد داشت.